OSCOLA’YA HAYIR!

Türkiye’de hukuk alanında ortak atıf sistemi ihtiyacı, yabancı atıf sistemlerini benimseyerek giderilebilir mi?

Türkiye’de bunu deneyen hukuk dergileri var. Hem de en büyük, en köklü dergilerimiz. Örneğin İstanbul Hukuk Mecmuası [1], Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi [2], Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi [3] kendilerine gönderilecek dergilerde OSCOLA [4] atıf sistemine uyulmasını şart koşuyorlar [5].

Hukuk makaleleri için Chicago sisteminin benimsenmesine göre OSCOLA atıf sisteminin benimsenmesi çok daha tutarlıdır. Çünkü hiç olmazsa OSCOLA hukuk alanı için geliştirilmiş bir atıf sistemidir.

Ne var ki, Türkiye’de OSCOLA sisteminin uygulanması oldukça problemlidir. Üç sebepten dolayı:

1. OSCOLA’nın Mevzuata Atıf İçin Önerdiği Usûller, Türk Mevzuatına Atıf İçin Tamamıyla Yetersiz ve Elverişsiz Usûllerdir

OSCOLA sisteminde mevzuata, yani kanun, tüzük, yönetmelik gibi kurallara atıf sadece mevzuatın adı ve yılı belirtilerek yapılır. Önce mevzuatın adı sonra yılı yazılır; bunların arasına virgül de konulmaz. Bir örnek [6]:

Shipping and Trading Interests (Protection) Act 1995

Oysa Türkiye’de mevzuata ve özelde de kanunlara atıflta geleneksel olarak kanunun adından önce tarihi ve sayısı belirtilir. “… tarih ve … sayılı … Kanunu” gibi. 100 yıldır Türkiye’de kanunlara böyle atıf yapıyoruz. OSCOLA sistemi benimsenirse,

20 Şubat 2008 tarih ve 5737 sayılı Vakıflar Kanunu

demek yerine

Vakıflar Kanunu 2008

demek zorunda kalacağız. Böyle bir atıf, Türkiye’de görülmemiş bir şeydir. Bu atfı içine sindiren bir Türk hukukçusu var mı?

2. OSCOLA’nın İçtihada Atıf İçin Önerdiği Usûller, Türk İçtihatlarına Atıf İçin Tamamıyla Yetersiz ve Elverişsiz Usûllerdir.

OSCOLA’ya göre, içtihada, yani mahkeme kararlarına şu şablona uygun olarak atıf yapılır [7]:

Şablon:

case name | [year] | court | number, | [year] OR (year) | volume | report abbreviation | first page

Örnek [8]:

Corr v IBC Vehicles Ltd [2008] UKHL 13, [2008] 1 AC 884

Bu atıf usûlüyle Türkiye’de herhangi bir mahkeme kararına atıf yapmanın imkân ve ihtimali yoktur. Çünkü:

a) Bir kere, bu atıf şablonunda birinci sırada yer alan “Case Name (dava adı)”nın kullanılması mümkün değildir. Çünkü Türkiye’de mahkeme kararlarına Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru kararları dışında isim verilmez.

b) İkinci olarak “Case Number (dava numarası)” da Türkiye’de tek başına kullanışlı bir kavram değildir. Türkiye’de mahkeme kararlarında künye bilgisi olarak esas ve karar sayıları birlikte kullanılır. Bu sayılar da yıldan sonra taksim işareti konularak verilirler. E.2022/535, K.2023/322 gibi.

c) Nihayet Türkiye’de mahkeme kararlarının yayınlandığı resmî “report”lar da yoktur. Türkiye’de Yargıtay Kararları Dergisi ve Danıştay Kararlar Dergisi gibi dergiler varsa da, bunlar İngiltere’deki veya ABD’deki report’lar gibi değildir. İngiltere ve ABD’de kararın report’ta yayınlandığı cilt ve sayfa numarası, kararın bir kimlik bilgisi, bir künye bilgisi hâline gelir ve karar o bilgilerle birlikte zikredilir. Oysa Türkiye’de bir kararın yayınlandığı Yargıtay Kararları Dergisi’nin veya Danıştay Kararlar Dergisi’nin cilt ve sayfa numarası karar için bir künye bilgisi, bir kimlik bilgisi oluşturmaz. Türk hukuk yazınında kararın zikredilmesinde bu numaraların bir önemi yoktur.

d) Ayrıca belirtelim ki, Türkiye’de mahkeme kararları dergilerinde sadece seçmece kararlar yayınlanır ve bu yayınlar da çoğunlukla düzensizdir. Nihayet ekleyelim ki, Türk yazınında Yargıtay ve Danıştay kararlarına atıf yaparken Yargıtay ve Danıştayın adının yazılması yetmez, kararın çıktığı daire ve kurulun isminin de yazılması gerekir. Oysa OSCOLA’da mahkeme kararlarına atıf yapılırken sadece mahkemenin adı (kısaltması) yazılır.

3. OSCOLA’nın Doktrine Atıf İçin Önerdiği Usûller, Türkiye’de Yüzyıldır Bildiğimiz Usûllere Göre Alışılmadık ve Tuhaf Usûllerdir

Yukarıda açıklandığı gibi OSCOLA atıf sistemi, Türkiye’de mevzuata ve içtihada atıf için tamamıyla yetersiz ve elverişsiz bir sistemdir. Geriye bu sistemin Türkiye’de doktrine atıfta kullanılması kalıyor. Teorik olarak OSCOLA atıf sisteminin Türkiye’de doktrine, yani kitap ve makalelere atıfta kullanılabileceği düşünülebilir. Ancak bu durumda ortaya Türkiye’de yüz küsur yıldır kullandığımız ve bildiğimiz atıf usûlüne göre ortaya alışılmadık ve tuhaf atıflar ortaya çıkıyor.

Bu yöndeki eleştirilerimi Alıntı ve Atıf Usûlleri isimli kitabımda daha önce dile getirmiştim [9]. Aynı eleştiriyi aynı örnekle burada da vereyim:

Örneğin OSCOLA sistemine göre makalelere şu şablona göre atıf yapılır [10]:

author, | ‘title’ | (year) | volume | journal name or abbreviation | first page of article

Örnek [11]:

Alison L Young, ‘In Defence of Due Deference’ (2009) 72 MLR 554

Biz Türkiye’de bu tür bir atfa alışık değiliz. Aynı makaleye Türkiye’de alışık olduğumu usûlde genellikle şöyle atıf yapılır:

Alison L. Young, “In Defence of Due Deference”, The Modern Law Review, Cilt 72, Sayı 4, Temmuz 2009, s.554-580.

Yukarıdaki iki atfa bakın ve kendinize hangisine daha alışık olduğunuz sorusunu sorunuz.

OSCOLA usûlü atıf bana garip geliyor. Ne demek istediğimi OSCOLA sistemini uygulayan İstanbul Hukuk Mecmuası’nda yayınlanmış bir makaleden alınmış gerçek bir örnekle göstereyim [12]:

Yukarıdaki 41 numaralı dipnot görüntü modunda çok küçük. Bu nedenle notu bir de metin modunda vereyim:

41. Volkan Özçelik, ‘Yabancı Hukukun Uygulanmasında Tarafların Rolleri’ (2020) 10(1) Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 202

Böyle bir atıf Türkiye’de yetişmiş bir hukukçuya garip gelir. Türkiye’de aynı makaleye yerleşik usûlde genellikle şu şekilde atıf yapılır:

41. Volkan Özçelik, “Yabancı Hukukun Uygulanmasında Tarafların Rolleri”, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 10, Sayı 1, 2020, s.202.

Yukarıda aynı makaleye yapılmış iki ayrı atıf var. Hangisi daha güzel? Hangisine daha alışıksınız?

Bu eleştirilerin aynısı, atıf usûlleri konusunda Türkiye’de OSCOLA değil, The Bluebook benimsenseydi de geçerli olurdu. The Bluebook’un atıf sistemi de, gerek doktrine, gerek mevzuata, gerekse içtihada atıf bakımından Türkiye’de yüz yıldır bildiğimiz ve kullandığımız yerleşik atıf usûllerinden çok farklıdır.

ABD’de The Bluebook, İngiltere’de OSCOLA’nın benimsenmesi ve hukuk dergilerinin kendilerine gönderilecek makalelerde bu usûllere uyulmasını istemeleri kendi ülkeleri bakımından yerinde çözümler olabilir. Ancak aynı şey Türkiye için söylenemez. Burası ne İngiltere, ne de ABD’dir!

OSCOLA’ya ilişkin şunu da belirtmek isterim. Bu sistemde pek çok tuhaflık vardır. Yazar orta adları kısaltıldığında orta adı simgeleyen harften sonra nokta konulmaz. Makale başlıkları tırnak içine alınır; ama çift değil, tek tırnak içine! En tuhafı da OSCOLA’ya göre atfın sonuna nokta konulmaz. Oysa dilbilgisi ve mantığa göre nokta, bir sıralamada veya bir önermede en sona konulur; sıralamanın veya önermenin bittiğini gösterir. Hâliyle atıf, yazar adı, makale başlığı, dergi adı gibi künye bilgilerinin sıralamasıyla olur. Sıralanan unsurların arasına nasıl virgül konuluryorsa, sıralamanın sonuna da nokta konulmalıdır. Sıralamada, sıralanan unsurların arasına virgül koyup da sıralama bittikten sonra nokta konulmaması bir İngiliz, daha açıkçası bir Oxford tuhaflığıdır. İngilizlerin muzdarip olduğu bu tuhaflıkla biz niye muzdarip olalım?

* * *

Bir Gözlem.- Aslında Türkiye’de OSCOLA sistemini benimseyen dergilerde yayınlanan makalelere bakıldığında, bu dergilerde OSCOLA kurallarına tam anlamıyla uyulduğunu söylemek de çok zordur. Bu dergilerde yayınlanan makalelerde genellikle mevzuata ve içtihada atıfta OSCOLA usûllerine değil, Türk geleneksel atıf usûllerine uyuluyor. Zaten Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi mevzuat ve içtihada atıfta OSCOLA usûllerine değil, geleneksel Türk atıf usûllerine uyulacağını açıkça belirtiyor [13]. Hâliyle OSCOLA uygulanacaksa bir bütün olarak uygulanmalıdır. Atıf usûllerinde “üniformite”nin anlamı budur. Şuna atıflarda şu usûl, buna atıflarda bu usûl izlenecek diyemezsiniz. Mevzuata ve içtihada atıfta OSCOLA’ya uygunluk sorununu bir yana bırakınız, bu dergilerden bazılarının doktrine atıf konusunda dahi OSCOLA’ya ne derece uydukları tartışmaya açıktır. Bu dergilerin mevzuata ve içtihada atıfta OSCOLA’dan ayrılmaları, bu dergilerden bazılarının doktrine atıf konusunda bile OSCOLA’ya uygunluğu tartışmaya açık uygulamalar içinde olmaları OSCOLA’nın Türk hukukunda atıf usûlü olarak kullanılmasının ne kadar zor ve problemli olduğunu göstermektedir.

Sonuç

Türkiye’nin hukuk alanında kendi gelenekleriyle uyumlu bir atıf sistemine ihtiyacı vardır. Bu ihtiyacı ne OSCOLA, ne The Bluebook karşılayabilir. Türkiye’de OSCOLA’ya da, The Bluebook’a da hayır!

Aslında Türkiye’de OSCOLA’yı kabul eden dergilerimiz de bu atıf sisteminin Türkiye için uygun olmayan bir sistem olduğunu pekâlâ biliyorlar. Ama yabancı atıf endeksleri tarafından taranma kaygısıyla kendilerine gönderilecek makalelerde bu tuhaf sisteme uyulmasını şart koşuyorlar. Yani atıf sistemi tercihinin altında bilim dışı mülahazalar yatıyor. Bilimin ölçüsü atıf endeksleri değildir. Türkiye’de OSCOLA sistemini benimseyen dergiler, yabancı atıf endeksleri tarafından taranma amacıyla bizim geleneksel atıf usûllerimizi terk ettiler. Çağdaş uygarlık, Batı’nın kalıplarını olduğu gibi almak demek değildir. Çağdaş uygarlığın yolu, kendi ihtiyaçlarımızı karşılayacak rasyonel sistemleri geliştirmek ve kullanmaktan geçer.

Dünyada yüzlerce atıf sistemi vardır. Hiçbir ülke diğer bir ülkenin atıf sistemini kullanmak zorunda değildir. Türkiye, kendi ihtiyaç ve atıf gelenekleri doğrultusunda hukuk alanında kendi atıf sistemini geliştirmek ve bu sisteme sahip çıkmak zorundadır.

14 Şubat 2024

DİPNOTLAR

(Geri dönmek için dipnot numarasının üzerine tıklayınız).

[1] https://dergipark.org.tr/tr/pub/ihm/writing-rules (Erişim Tarihi: 13 Şubat 2024). "Yazım Kuralları" başlığı altında 11 numalaralı paragrafa bakınız.

[2] https://dergipark.org.tr/tr/pub/maruhad/writing-rules (Erişim Tarihi: 13 Şubat 2024).

[3] https://dergipark.org.tr/tr/pub/ahbvuhfd/writing-rules (Erişim Tarihi: 13 Şubat 2024).

[4] OSCOLA: Oxford University Standard for the Citation of Legal Authorities, Oxford, Faculty of Law, University of Oxford, 4. Baskı, 2012. OSCOLA’nın basılı kitap hâli için bkz.: Donal Nolan ve Sandra Meredith (Ed.), OSCOLA: The Oxford University Standard for the Citation of Legal Authorities, Oxford, Hart Publishing/Bloomsbury Publishing, 2012 (OSCOLA’ya online olarak https://www.law.ox.ac.uk/sites/default/files/migrated/oscola_4th_edn_hart_2012.pdf’den ulaşılabilmektedir) (Erişim Tarihi: 18 Eylül 2023).

[5] Gerçi bu dergilerde yayınlanan makalelere bakıldığında, bu dergilerde OSCOLA kurallarına layıkıyla uyulduğunu söylemek zordur. Bu hususa makalenin sonlarına doğru değineceğiz.

[6] OSCOLA: Oxford University Standard for the Citation of Legal Authorities, op. cit., s.23.

[7] Ibid., s.13.

[8] Ibid.

[9] Kemal Gözler, Alıntı ve Atıf Usûlleri, Bursa, Ekin, 2023, s.989-990.

[10] OSCOLA: Oxford University Standard for the Citation of Legal Authorities, op. cit., s.37

[11] Ibid.

[12] Tolga Şirin ve Necdet Umut Orcan, “İnsan Hakları Sözleşmelerinin İç Hukukta Uygulanmasının Önündeki Pratik Güçlükler: İlgili Uluslararası Normu Bulma ve Türkçeleştirme Sorunu”, İstanbul Hukuk Mecmuası, Cilt 80, Sayı 1, Nisan 2022, s.285.

[13] https://dergipark.org.tr/tr/pub/maruhad/writing-rules (Erişim Tarihi: 15 Şubat 2024). 11 ve 12 numaralı maddelere bakınız.

BU MAKALEYE AŞAĞIDAKİ ŞEKİLDE ATIF YAPILMASI ÖNERİLİR:
Kemal Gözler, “OSCOLA’ya Hayır!”, www.tuhas.com.tr/oscolaya-hayir.htm (Yayın Tarihi: 14 Şubat 2024).

BU MAKALE ŞU MAKALENİN DEVAMIDIR:
Kemal Gözler, “Chicago’ya Hayır!”, www.tuhas.com.tr/chicagoya-hayir.htm (Yayın Tarihi: 14 Şubat 2024).

KİTAP TANITIMI:
Kemal Gözler, TÜHAS: Türk Hukuk Atıf Sistemi, Bursa, Ekin, 2024.

Tuhas.com.tr’den alıntı yaparken uyulması gereken kurallar için burasını tıklayınız.

Editör: Kemal Gözler

E-Posta:

Lütfen editöre e-posta göndermeden önce şu “açıklamaları” okuyunuz.

Ana Sayfa: www.tuhas.com.tr

Bu Sayfa: www.tuhas.com.tr/oscolaya-hayir.htm

Bu Sayfanın Yayın Tarihi: 14 Şubat 2024

Bu Sayfanın Revizyon Tarihi: 15 Şubat 2024

twitter.com/tuhas_sistemi